در این فصل مدیران و مسئولان مدارس علاوه بر مسائل تربیتی و انضباطی و آموزشی باید موارد بهداشتی و تغذیهای را نیز بهطور جدی مدنظر قرار دهند.
برای پی بردن به اهمیت نقش بهداشت در مدارس باید ابتدا تعریفی از بهداشت در مدارس ارائه شود.طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، بهداشت مدارس عبارت است ازمجموعه اقداماتی که بهمنظور تشخیص، تأمین و ارتقای سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی دانشآموزان و آن دسته از کارکنانی که بهنحوی در ارتباط با دانشآموزان قراردارند به اجرا درمیآید. منظور از دانشآموز، تمامی افرادی است که در مقاطع و پایههای تحصیلی مختلف از پیشدبستانی تا پیشدانشگاهی در آموزشگاههای کشور به تحصیل اشتغال دارند.
سالها قبل مواردی نظیر اصلاح موی سر و کوتاه کردن ناخنها بهعنوان یکی از اصول اولیه رعایت بهداشت فردی در مدارس کنترل میشد و در پارهای از موارد از ورود دانشآموزی که موی سرش بلند یا ناخنهایش را کوتاه نکرده بود به مدارس جلوگیری میشد اما امروزه علاوه براین، توصیه میشود که نظارت بر رعایت بهداشت در دستشوییها و آبخوریها نیز از سوی مسئولان مدارس انجام گیرد. متخصصان حتی بر این باورند که باید نظارت ویژهای از سوی مسئولان بهداشتی مدارس بر بوفههای غذاخوری اعمال شود. اما در این میان نباید نقش آموزش فراموش شود، به این معنا که بهتر است هر سال پیش از آغاز سال تحصیلی، مسئولان اعم از مسئولان بهداشتی و تربیتی در کلاسهای آموزش بهداشت مدارس یا آموزش بهداشت در محیطهای عمومی شرکت کنند. بر مبنای یکی از جامعترین تعاریف، آموزش بهداشت مجموعه تجربیاتی است که به نحو مطلوبی بر دانش، طرز تلقی و رفتار افراد جامعه مؤثر بوده و موجب سلامت فردی، اجتماعی و روحی میشود. آموزش بهداشت در مفهوم و معنای کلی خود روش تعلیمی است که از طریق آن میتوان در ایجاد و بهبود عادات و رفتار مطلوب بهداشت فرد، خانواده یا جامعه نقش مؤثر، مفید و فزایندهای داشت.
هنگامی که مسئولان بهصورت منظم دورههای آموزشهای مرتبط با بهداشت مدارس را پشت سر بگذارند آنگاه نکات ریز و درشت بهداشتی بهطور منظم به آنها یاد داده خواهد شد و آنها خواهند توانست با یاری گرفتن از سرفصلها و مواد آموزشی فراگرفتهشده در کلاسها، برنامهای منظم برای نظارت بر بهداشت در مدارس را تنظیم کنند.
مسئله آموزش از اینرو مهم است که مسئولان مربوطه باید نحوه گوشزد کردن مسائل و موارد بهداشتی و تغذیهای با دانشآموزان را فرا بگیرند. همینطور بهتر است مسئولان بهداشتی مدارس در آغاز هر فصل تحصیلی کلاسهای آموزشی را در خارج از ساعات درسی بهمنظور یاددادن نکات بهداشتی به دانشآموزان تشکیل دهند چرا که رعایت بهداشت در محیطهای عمومی که تعداد زیادی از افراد از مناطق مختلف حضور دارند امری ضروری است و امکان دارد بر اثر رعایت نکردن موارد بهداشتی از سوی حتی دو یا سه دانشآموز که مبتلا به بیماری واگیردار یا مسری نظیر سرماخوردگی هستند سایر دانشآموزان نیز به این بیماری یا سایر بیماریهای واگیردار یا ویروسی مبتلا شوند و با ابتلا به این بیماریها والدین خود را در منزل نیز مبتلا کنند.
در سالهای اخیر گامهای مهمی در زمینه آموزش و رعایت موارد بهداشتی در مدارس برداشته شده است اما با این همه همچنان تعداد زیادی از مدارس در کشور فاقد امکانات بهداشتی مطلوب هستند و فضاهای آموزشی از استانداردهای لازم برخوردار نیستند. همچنین هنوز بیماریهای واگیردار، بیماریهای مختلف چشم، دهان و دندان، اختلالات شنوایی، قلبی و عروقی، بیماریهای انگلی، کمبودهای تغذیهای و بالاخره اختلالات رفتاری، سلامت دانشآموزان را تهدید میکند و موجب مشکلاتی در فراگیری تحصیلی آنها میشود و این درحالی است که شناخت بهموقع و رفع مشکلات دانشآموزان اقدامی مؤثر و سنجیده در بهبود سلامت و پیشرفت آموزش آنها خواهد بود.
در اینجا است که اهمیت ایجاد یک بخش آموزشی و مشاورهای بهداشت در مدارس اهمیت پیدا میکند. البته ایجاد چنین بخشی نیازمند همکاری و تعامل مستمر میان وزارت بهداشت بهعنوان متولی بهداشت در کشور و وزارت آموزش پرورش است.